پیوند مغز استخوان

پیوند مغز استخوان یک پیوند خاص است چون اغلب میان دو فردی صورت میگیرد که یکی از نظر سیستم ایمنی سالم است(دهنده) و دیگری سیستم ایمنی ناقصی دارد(گیرنده). بیماران مبتلا به نقص مختلط و شدید سیستم ایمنی (SCID) – بیماران مبتلا به سندرم ویسکوت – الدریچ یا بیماران مبتلا به لوسمی شدید که از برادر یا خواهر خود پیوند مغز استخوان دریافت می دارند. نمونه هایی از این موارد هستند. امروزه چنین پیوندهایی با موفقیت نسبی انجام میگیرند. در طول چندسال گذشته پیوند مغز استخوان از افرادی که HLA انها کاملا مشابه فرد گیرنده نیست ولی نسبتا با ان سازگار می باشد موقعیت های قابل قبولی به دست اورده است. همچنین از مغز استخوان والدین بیمار که تنها نیمی از MHC ان مشابه بیمار می باشد با موفقیت استفاده شده است. در واقع چنین پیوندی درمان انتخابی کودکان مبتلا به SCID است. در حالی که پیوند مغز استخوان بین دوقلوهای یکسان تقریبا هیچ خطر ایمنولوژیک ندارد پیوند از دهنده دارای سلولهای صلاحیت دار که کاملا یا تا حدی از نظر HLA شبیه گیرنده است با خطر بالایی همراه میباشد. زیرا در مغز استخوان دهنده سلولهای T شایسته ای وجود دارند که می توانند باعث شروع واکنش پیوند علیه میزبان شوند. برای کاهش احتمال این واکنش باید لنفوسیتهای T بافت پیوندی را حذف کرد. به این ترتیب شانس قبول پیوند بیشتر میشود.(با استفاده از انتی بادی های مونوکلونال ضد سلولهای T و کمپلمان می توان لنفوسیتهای T راحذف کرد.) واکنش های پیوند علیه میزبان(GVH) چنانچه فرد دهنده و گیرنده پیوند از نظر ژنتیکی فرق داشته باشند و لنفوسیتهای بالغ و فعال فرد دهنده را به کیرنده پیوند بزنیم در این صورت لنفوسیتهای دهنده علیه بافت گیرنده پاسخ میدهند. این واکنش را واکنش پیوند علیه میزبان (GVH) می گویند. این واکنش GVH بخصوص در مواردی اتفاق می افتد که لنفوسیتهای بالغ و فعال فرد دهنده را به گیرنده ای پیوند بزنیم که سیستم ایمنی او مختل شده و فاقد صلاحیت ایمونولوژیکی است و نمی تواند سلولهای پیوند زده شده را رد کند. بهترین مثال در این مورد پیوند سلولهای ایمنی به فردی است که دچار یکی از بیماریهای نقص ایمنی می باشد و یا پیوند مغز استخوان به فردی که سیستم ایمنی او مهار شده است. جالب است که بیماری GVH میتواند حتی در مواردی که دهنده و گیرنده پیوند کاملا با هم سازگاری دارند نیز اتفاق افتد. این امر احتمالا به دلیل وجود انتی ژنهای فرعی غیر از انهایی که توسط HLA رمز دهی می شوند می باشد که می توانند توسط لنفوسیتهای T گیرنده شناسایی شوند. در حیوانات ازمایشگاهی واکنش GVH قوای جسمانی را بتدریج کم می کند. واکنش GVH در انسان می تواند عوارض زیر را بروز دهد: بزرگ شدن طحال – کبد- عقده های لنفاوی – اسهال- کم خونی- کاهش وزن و عوارض دیگری که علت ایجاد انها وجود التهاب و تخریب بافتی است. واکنش GVH توسط لنفوسیتهای منتقل شده فرد دهنده که انتی ژنهای فرد گیرندهرا به عنوان بیگانه تلقی می کنند اغاز می گردد.بدین ترتیب لنفوسیتهای T دهنده مانند حالتی که در پاسخ پیوندهای الوگراف پیش می اید فعال می شوند. با اینحال در بیماری GVH اغلب سلولهایی که مسبب اصلی تخریب بافتها هستند سلولهای میزبانند که بر اثر ترشح لنفوکاینها از لنفوسیتهای دهنده به ان محل کشیده شده اند. ارتباط جنین و مادر یکی از مساله های پیچیده در مورد رد پیوندهای الوگرافت این است که چرا مادر جنین خودرا که دارای ژن های سازگاری نسجی مادری و پدری می باشدبه عنوان یک پیوند الوگرافت رد نمی کند. از طرفی می دانیم که مادر می تواند علیه انتی ژنهای جنین خود انتی بادی بسازد که مثالی در این مورد انتی بادیهای ضد Rh است که توسط مادر Rh- ساخته میشود. به علاوه زمانی که چندین بار زایمان کرده اند بر ضد MHC های پدر دارای انتی بادی می باشند. با اینحال به نظر میرسد که در اغلب موارد انتی بادی ها برای جنین بدون ضرر هستند و انچه که اهمیت دارد توانایی – یا بهتر است بگوییم ناتوانی – مادر در ایجاد لنفوسیتهای T سیتوتوکسیک علیه جنین است. شواهدی وجود دارد مبنی بر اینکهسلولهای تروفوبلاست جنین که لایه خارجی جفت را می سازند و در تماس با بافت مادری می باشند فاقد ملکولهای کلاس یک یا دو MHC هستند. لذا تروفوبلاست های جنین باعث ایجاد پاسخ ایمنی سلولی نظیر موارد پیوندهی الوگرافت نمی شوند.عامل دیگری که به نظر میرسد در حفظ جنین به عنوان یک پیوند الوگرافت دخخالت داشته باشد الفا فتو پروتیین است که در کسیه زرده وکبد جنین ساخته میشود .ثابت شده است که الفا فتوپروتیین خاصیت مهار سیستم ایمنی را دارد. عوامل دیکری که در ارتباط بین جنین و مادر دخالت میکنند سیتوکاین ها پروتیین های مهار کننده کمپلمان و عوامل ناشناخته دیگر می باشند . به طور کلی جنین و بافتهای دیگری را که باعث ایجاد پاسخ ایمنی نمی شوند و یا اجزای سیستم ایمنی روی انها اثر ندارند مکانهای دور از دسترسسیستم ایمنی می نامند.

 A short course in Immunology