کلیه‌هایی که سنگ می‌سازند
دستگاه ادراری از دو کلیه که وظیفه تصفیه مواد زائد از بدن را برعهده دارند تشکیل شده است. حالب‌ها (لوله‌های عضلانی باریکی که ادرار را از کلیه به مثانه منتقل می‌کنند) که مواد زائد دفع شده را منتقل می‌کنند، مثانه به عنوان نگه دارنده و سپس دفع کننده ادرار و مجاری ادراری به عنوان مسیر دفع ادرار. اگر در مسیر دفع ادرار اختلالی به وجود آید، خواه ناخواه جریان دفع متوقف می‌شود. به ویژه اگر این امر ناشی از انسداد یا سنگ باشد، ادرار در پشت محل مسدود جمع می‌شود و فشار منفی به سمت بالا ایجاد می‌کند که در نتیجه آن درد ناشی از کشیدگی کپسول کلیه به صورت درد کلیه بروز می‌کند. این دردها معمولا یک فاز حمله شدید دارند و با تهوع و استفراغ همراه است. همچنین در نواحی دستگاه تناسلی منتشر می‌شوند و به تدریج که سنگ کلیه از بالا به پایین حرکت می کند ممکن است ناحیه درد از سمت پهلو به زیر شکم گسترش پیدا کند و زمانی که به نزدیکی مثانه می رسد با سوزش و تکرر ادرار همراه می شود. محل اتصال حالب به مثانه تنگ‌ترین جایی است که سنگ باید از آن عبور کند و در بسیاری موارد سنگ‌های پنج میلی‌متر و بزرگ تر در آن مکان گیر کرده و شانس کمتری برای دفع دارند.
هنگامی که مواد معدنی و پروتئین‌ها در ادرار شروع به کریستال شدن می‌کنند به مرور سنگ کلیه ایجاد می‌شود. این سنگ‌های کوچک سخت ممکن است در هر دو کلیه یا یکی از آنها دیده شوند. اندازه این سنگ‌ها معمولا از یک دانه شن تا یک مروارید متفاوت است. این سنگ‌ها معمولا به رنگ قهوه‌ای یا زردند و گاهی دارای سطحی صیقلی یا زمخت هستند.
سنگ‌های کلیوی دارای انواع مختلفی هستند اما بیشتر آنها از اگزالات کلسیم ایجاد شده‌اند. سنگ‌های کوچک ممکن است بدون ایجاد علامت عبور کنند و بدون اینکه فرد متوجه شود دفع شوند. این در حالی است که سنگ‌های بزرگ تر از پنج میلی‌متر آن قدر بزرگ هستند که نمی‌توانند از حالب عبور کنند و به تدریج با گذشت چند سال رشد می‌کنند. در واقع سنگ‌های دستگاه ادراری در ابتدا به صورت کریستال‌های کوچک قابل دفع هستند که اگر حجم مایع ادراری زیاد باشد این کریستال‌ها به راحتی دفع می‌شوند اما اگر کریستال‌ها در حد فوق‌اشباع قرار گیرند به ویژه زمانی که آب بدن کم است به یکدیگر متصل شده و هسته‌ای را تشکیل می‌دهند که با اضافه شدن مواد دیگری سنگ را می‌سازند.
رشد زیاد این سنگ‌ها ممکن است باعث انسداد و تورم‌شده، جریان ادرار را کند کرده و حتی باعث خونریزی داخل ادرار، عفونت و گاه ازکارافتادگی کلیه شود.
علائم سنگ کلیه
درد ناشی از سنگ کلیه که به قولنج کلیوی معروف است به صورت متناوب و خنجری از پشت شروع شده و در حین عبور سنگ به طرف پایین حالب به تدریج به لگن و کشاله ران انتقال پیدا می‌کند. این درد با هیچ نوع تغییر وضعیتی در نشستن، ایستادن و خوابیدن تسکین پیدا نمی‌کند. در این مواقع ممکن است فرد دچار تهوع یا استفراغ شده و ادرار خونی داشته باشد. احساس مکرر نیاز به ادرار کردن یا درد یا سوزش هنگام ادرار از دیگر نشانه‌های سنگ کلیه هستند. تب و لرز هم می‌تواند از دیگر علائم سنگ کلیه محسوب شود که معمولا نشانه ایجاد عفونت است که نیازمند درمان طبی است.
● ساکنان مناطق گرم و مرطوب بیشتر مراقب باشند
با توجه به محل سکونت افراد مبتلا به سنگ کلیه می‌توان ادعا کرد معمولا این بیماری در بین ساکنان مناطقی با آب و هوای گرم و مرطوب بیشتر از مناطق سرد دیده می‌شود. اختلالات متابولیسمی و مواد معدنی هم در این زمینه بی تاثیر نیستند. تحرک هم به نوعی می‌تواند عامل کاهش خطر ابتلا به سنگ کلیه محسوب شود.
نتایج یک تحقیق حاکی از کمتر بودن سن بروز سنگ کلیه بیماران دارای سابقه فامیلی است. جالب است بدانید در بریتانیا از هر ۲۰ مرد ۳ نفر و از هر ۲۰ زن یک نفر در طول زندگی خود دچار سنگ کلیه می‌شوند. این بیماری بیشتر در سنین بین ۲۰ تا ۴۰ سالگی بروز می‌کند.
● تا می‌توانید آب بنوشید
همیشه برای پیشگیری از هر دردی راه‌هایی وجود دارد. به‌خصوص اگر شما مستعد ابتلا به سنگ کلیه هستید و خودتان یا یکی از اعضای فامیلتان قبلاً به این بیماری مبتلا شده است حتماً توصیه‌های ما را جدی بگیرید. قدم اول نوشیدن آب است؛ سعی کنید روزانه در حدود ۸ لیوان آب بنوشید. ورزش و تحرک را فراموش نکنید. ورزش سدی است در برابر بسیاری از بیماری‌ها از جمله سنگ کلیه. لازم نیست خیلی سخت بگیرید و منتظر شوید تا حقوقتان افزایش پیدا کند و بعد به یک سالن ورزشی بروید، می‌توانید خیلی ساده از پیاده‌روی در یک پارک، حیاط منزل و حتی کوچه‌های اطراف محل کار و سکونتتان شروع کنید. کمتر فلفل و غذاهای تند و پر چاشنی و حاوی کالری بخورید.
زیاد قهوه نخورید، کافئین موجود در قهوه باعث افزایش دفع کلسیم از ادرار می‌شود و وجود کلسیم زیاد در ادرار باعث تشکیل سنگ می‌شود. غذاهای حاوی اگزالات مانند شکلات، اسفناج و نوشابه‌های گازدار، سبوس گندم و توت فرنگی هم می‌تواند در افراد مستعد زمینه ایجاد سنگ باشد. اگر در معرض ابتلا به سنگ کلیه هستید رژیم غذایی کم چرب و پر فیبر برایتان بسیار مناسب است. تا قبل از سال ۱۹۸۰ برای برداشتن سنگ کلیه از عمل‌های جراحی ماژور استفاده می‌شد اما با پیشرفت‌های پزشکی در چند سال اخیر دیگر از این روش استفاده نمی‌شود.
درمان از طریق اشعه‌های اولتراسونیک (فراصوتی) این امکان را فراهم می‌کند که با کمی شکاف سنگ کلیه از طریق اشعه‌های فراصوتی، از بین برود. امواج اکستر اکورپوریل هم برای شکستن سنگ کلیه استفاده می‌شوند که در این روش نیازی به جراحی و بریدگی وجود ندارد.