کراتین و کراتینین :

کراتین ترکیب ذخیره ای فسفات با انرژی زیاد می باشد که برای متابولیسم عضلانی اهمیت دارد. کراتین عمدتا در کبد از ارژنین گلیسین و متیونین ساخته می شود. این واکنش توسط ترانس امینیدازی کاتالیز می شود که خود تحت اثر فیدبک مهاری افزایش کراتین می باشد. سپس کراتین وارد گردش خون می شود تا به طور وسیع پخش شده خصوصا به سلولهای عضلانی که حدود 98% کل منبع کراتین بدن را دارند برسد. در عضله کراتین به فسفو کراتین تبدیل می شود که به عنوان منبع انرژی زیاد عمل می کند. در شرایط فیزیولوژیک کراتین به طور خود به خود اب از دست داده به فرم امید حلقوی کراتینین تبدیل می شود. کراتینین در متابولیسم بدن مصرف نشده و تنها به عنوان یک محصول زائد عمل می کند. کراتین توسط گلومرولها فیلتر می شود اما قسمت اعظم یا کل ان توسط توبول های ابتدایی باز جذب می شود.کراتینین با میزان تقریبا ثابتی وارد گردش خون می شود که متناسب با توده عضلانی فرد است. به علاوه بسادگی توسط گلومرولها فیلتر می شود و در شرایط طبیعی باز جذب ان در حد محسوس صورت نمی گیرد. اما در شرایط بالینی مانند نارسایی احتقانی قلب و دیابت شیرین کنترل نشده بازجذب توبولر کراتینین دیده شده است. بخش مهمی از دفع کلیوی کراتینین حاصل ترشح توبولهای ابتدایی می باشد. بنابراین در فرد طبیعی کلیرانس کراتینین 10 تا 40 درصد بیشتر از کلیرانس اینولین می باشد در نارسایی شدید کلیوی ممکن است تا 60 درصد کراتینین ادراری حاصل ترشح توبولر باشد. ترشح توبولر کراتینین را می توان توسط داروهایی مانند سایمتیدین پروبنسید و تریمتوپریم مهار کرد. مقدار کراتین بدن در مردان طبیعی با توده عضلانی متناسب می باشد. میزان turnover کراتینین نیز نسبتا ثابت است به طوری که در 24 ساعت 6/1 تا 7/1 درصد کل کراتین تبدیل می شود.به علت ثبات تشکیل کراتینین اندازه گیری دفع ادراری ان به عنوان شاخص اطمینان جمع اوری ادرار 24 ساعته به کار می رود. سالهاست که پذیرفته شده کراتینین پلاسما تقریبا تحت تاثیر رژیم غذایی نمی باشد. اما مطالعات جدیدتر نشان می دهد که میزان پروتیین غذا از طریق تاثیر روی توده عضلانی فرد می تواند روی میزان تولید کراتینین اثر گذارد. سایر عوامل موثر بر غلظت کراتینین سرم عبارتند از : عمل کلیه و متابولیسم کراتینین و روش های اندازه گیری. به علاوه اثرات سن حاملگی دیابت شیرین داروها و نارسایی کلیوی حاد و مزمن در صورت استفاده از کراتینین سرم به عنوان شاخص عملکرد کلیوی بایستی به درستی تفسیر شوند. ارتباطات کلینیکو پاتولوژیک به علت ثبات تشکیل کراتینین کراتین سرم و ادرار هر دو به عنوان شاخص هایی از عملکرد کلیه به کار رفته اند . افزایش کراتینین سرم همراه با کاهش میزان فیلتراسیون گلومرولی(GFR) است. متاسفانه قبل از مشاهده هر تغییری در غلظت کراتینین سرم تغییر فاحش در عملکرد کلیه گاه بیش از 50 درصد کاهش GFR صورت گرفته است. به علاوه به علت مواد کروموژن مداخله گر فراوان موجود در پلاسما اکثر روش ها در ازمایشگاههای بالینی کراتینین سرم را بیش از اندازه واقعی و کلیرانس ان را کمتر از اندازه واقعی تخمین می زنند. در شرایط طبیعی با اثر متقابل توبولر تعادل ایجاد شده کلیرانس کراتینین تقریبا معادل کلیرانس اینولین حاصل می شود. البته این دو اثر هیچ ارتباطی با یکدیگر ندارند و مستقلا تحت اثر متغیرهای متعدد از جمله عملکرد کلیه و داروها قرار میگیرند. با کاهش GFR سهم ترشح کراتینین در کلیرانس کراتینین افزایش می یابد. بنابراین تغییر کلیرانس کراتینین ممکن است نتواند به درستی نمایانگر تغییر در GFR باشد. استفاده از کراتینین سرم به عنوان شاخص عملکرد کلیوی نیز مشکلاتی به همراه دارد. به این صورت که افزایش ترشح توبولر کراتینین هنگام کاهش GFR سبب افزایش کمتری در کراتینین سرم می شود. بنابراین حساسیت غلظت کراتینین سرم به عنوان یک شاخص ممکن است مختل شود. با وجود این کاهش کلیرانس کراتینین و افزایش کراتینین سرم قطعا نشانگر کاهش عملکرد کلیوی است. غلظت کراتینین سرم یا پلاسما و دفع ادراری کراتینین در اثر نکروز یا اتروفی عضلات اسکلتی مانند تروما -دیستروفی عضلانی سریعا پیشرونده- پولیومیلیت -اسکلروز طرفی امیوتروفیک – امیوتوفی مادرزادی- درماتومیوزیت- میاستنی گراو- و روزه داری به طور قابل توجهی افزایش می یابد. متیل تستوسترون افزایش سنتز کراتین در کبد را تحریک می کند. افزایش کراتین همراه هیپرتیروییدیسم – اسیدوز دیابتیک و دوره بعد از زایمان نیز دیده می شود.

 HENRY JOHN BERNARD