طرح غربالگری کم کاری مادرزادی تیروئید نوزادان

کم کاری مادرزادی تیروئید شایعترین علت قابل پیشگیری عقب ماندگی ذهنی نوزدان میباشد ،در زمانی که عقب ماندگی ظاهر می شود درمان بی فایده است امّا در موقع تولّد به راحتی با یک آزمایش ساده روز سوّم تا پنجم بعد از تولّد قابل شناسایی می باشد و با درمان سریع  می توان از بروز این معضل پیشگیری نمود و هرگونه تاخیر در درمان آن از ضریب هوشی و سلامتی نوزادان خواهد کاست.

علت بیماری چیست؟

هرگاه بدلیلی غده تیروئید نوزاد قادر به تولید هورمون تیروئید (تیروکسین) به اندازه کافی نباشد یا هورمون تیروئید در بدن بدرستی فعالیّت نکند کم کاری تیروئید اتفاق می افتد.

هورمون تیروئید یکی از هورمونهای مهم در رشد و تکامل نوزاد می باشد و کمبود این هورمون عوارضی مانند:

• عقب ماندگی ذهنی
• کوتاهی قد
• ناشنوایی
• لالی
• بعضی از بیماریهای مغزی و عصبی را بدنبال دارد.

با انجام یک آزمایش ساده در فاصله روزهای ۳ تا ۵ بعد از تولّد میتوان به وجود کم کاری مادرزادی تیروئید پی برد.

این آزمایش با گرفتن چند قطره خون از پاشنه پای نوزاد انجام می شود. این نمونه گیری ساده، بی خطر و به حدی کم درد است که گاه حتی نوزاد از خواب بیدار نمی شود.

نتیجه این آزمایش ۴۸ ساعت بعد مشخص شده و در صورت وجود کم کاری مادرزادی تیروئید در نوزاد بلافاصله اقدامّات درمانی شروع میشود. لذا خواهشمند است روز سوم بعد از تولّد فرزندتان ، به نزدیکترین مرکز بهداشتی درمانی محل زندگی خود مراجعه نمائید.

جهت کسب اطلاعات بیشتر به نزدیکترین مرکز بهداشتی – درمانی محل زندگی خود مراجعه نمایید.

زمان در جلوگیری از عقب ماندگی ذهنی نوزادان مبتلا به کم کاری مادرزادی تیروئید از طلا باارزش تر است

کم کاری مادرزادی تیروئید:

به مواردی از کم کاری تیروئید گفته می شود که قبل از تولّد و یا در زمان تولّد وجود داشته باشد. هورمون های تیروئید نقش عمده ای را در رشد و تکامل تمام اعضای بدن به خصوص سیستم عصبی مرکزی هر فرد به عهده دارند .این نقش از هفته ۱۱ جنینی آغاز شده و تا آخر دوران رشد و بلوغ جسمی، فیزیکی و روانی فرد ادامه می یابد. در دوران جنینی اگر غده تیروئید بنا به هر دلیلی تشکیل نشود، مقدار اندکی هورمون T4 از مادر به جنین منتقل شده که ممکن است برای رشد جسمی و عصبی جنین کفایت کند. امّا در دوران بعد از تولّد در صورت ادامه وضعیّت فوق و عدم درمان سریع و به موقع، فقدان و یا کمبود هورمون تیروئید تاثیر شدیدی بر روی رشد سلول های عصبی و سیناپس های بین سلولی می گذارد.

هیپوتیروئیدی نوزادان:

بیماری است که در حدود ۵% موارد در روز های اول بعد از تولّد دارای علائم و نشانه است. این علائم معمولاً کم و غیر اختصاصی هستند. معمولاً بیماری در روز های اول بعد از تولّد بندرت تشخیص داده می شود .به طوری که تنها ۱۰% نوزادان در ماه اول زندگی شناسایی می شوند . بنابر این نوزاد مبتلا تشخیص داده نمی شود و به علّت این کم کاری غده تیروئید، دچار عقب ماندگی در رشد جسمی و ذهنی خواهد شد و به مرور علائم تاخیر در رشد عقلی کودک به صورت تأخیر در گردن گرفتن، کاهش فعالیّت، خواب آلودگی و … خود را نشان خواهد داد. در حال حاضر تقریباً تمامی کشور های صنعتی جهان برنامه غربالگری نوزادان را به طور اجباری انجام می دهند. 

کم کاری مادرزادی تیروئید یکی از علل مهم و قابل پیشگیری عقب افتادگی ذهنی در نوزادان است که در صورت شناسایی و درمان بموقع از عوارض بیماری پیشگیری بعمل می آید. میزان بروز هیپو تیروئیدی نوزادی در دنیا ۱در هر ۳۰۰۰ تا۴۰۰۰ تولّد زنده است و در مطالعات انجام شده در ایران این نسبت ۱ به ۱۰۰۰ میباشد. نسبت سود به هزینه غربالگری کم کاری مادرزادی تیروئید  در کشورهای توسعه یافته در مقایسه با عدم انجام آن ۱۰ به ۱ است، این نسبت در کشورهای درحال توسعه از ۷ تا ۱۱ به ۱ متفاوت بوده است.

اجرای برنامه غربالگری کم کاری مادرزادی تیروئید نوزادان در استان گیلان در سالهای ۸۵ تا شش ماه اول ۸۹ علاوه بر شناسایی ۱۸۳ بیمار که بیش از جمعیّت یک آسایشگاه نگهداری از کودکان عقب افتاده میباشد،باعث جلوگیری از هزینه های احتمالی و پیشگیری از مشکلات روحی و روانی خانواده های این نوزادان گردید.