کنترل کيفيت ديسک هاي آنتي بيوتيک جهت انجام آزمايش تعيين

 حساسيت ميکروبي به روش disk diffusion agar

هدف

هدف از برنامه کنترل کيفي پايش و ارزيابي موارد زير مي باشد :

• صحت و دقت روش انجام آزمايش تعيين حساسيت
• مواد و وسايل به کار برده شده در اين آزمايش
• عملکرد افرادي که آزمايش را انجام داده و نتايج بدست آمده را قرائت مي نمايند.

به منظور دست يابي بهينه به اين اهداف در دسترس داشتن سويه هاي کنترل کيفي تهيه شده از مراکز معتبر ضروري است .

سويه هاي کنترل کيفي پيشنهادي توسطCLSI  عبارتند از:

Enterococcus faecalis ATCC 29212

Escherichia coli ATCC 25922

Escherichia coli ATCC 35218

Haemophilus influenzae ATCC 49247

Haemophilus influenzae ATCC 49766

Klebsiella pneumoniae ATCC 700603

Neisseria gonorrhoeae ATCC 49226

Pseudomonas aeruginosa ATCC 27853

Staphylococcus aureus ATCC 25923

Streptococcus pneumoniae ATCC 49619

E.coli ATCC 35218  فقط به عنوان يک ميکروارگانيسم کنترلي براي ترکيبات ممانعت کننده بتالاکتاماز، مثل ترکيبات حاوي کلاولانيک اسيد، سولباکتام يا تازوباکتام پيشنهاد مي شود .

Enterococcus faecalis ATCC 29212  ( يا E.faecalis ATCC 33186 ) براي ارزيابي  محيط مولر هينتون آگار با ديسک تري متوپريم / سولفامتوکسازول استفاده مي شود. درمحيط کشت قابل قبول ، هاله عدم رشد واضحي به قطر mm 20 يا بزرگتر ايجاد مي شود در حاليكه در محيطهاي کشت غير قابل قبول ، هاله عدم رشد ايجاد نمي شود يا در داخل هاله ، رشد کم مشاهده مي شود و يا هاله اي با قطر کمتر از mm 20 ايجاد ميگردد. اين کار به منظور بررسي مقادير غير قابل قبول  تيميدين در محيط کشت مزبور است .

Enterococcus faecalis ATCC 29212    همچنين براي کنترل ديسکهاي آمينو گليکوزيد با دوز بالا به کار مي رود.

Klebsiella pneumoniae ATCC 700603 به عنوان يک سويه کنترلی براي آزمايشات ESBL به کار برده مي شود .

کنترل کيفيت قطر هاله عدم رشد سويه کنترلي/ ديسک آنتي بيوتيکي

سويه هاي کنترل کيفي  را بايد به روش استاندارد آزمايش  disk diffusionو با استفاده از همان مواد و روشي که براي سويه هاي جدا شده از نمونه هاي کلينيکي استفاده مي شود  آزمايش و نتايج را با جداول

 CLSI  مقايسه و بررسي نمود . محدوده قطر هاله عدم رشد قابل قبول براي هر سويه کنترلي نسبت به يک ديسک آنتي بيوتيکي در جداول فوق فهرست شده است .

چنانچه تغيير در ميانگين قطر هاله عدم رشد ناشي از خطا در روش انجام آزمايش نباشد ، احتمالا" ناشي از تغيير در حساسيت ذاتي باکتري نسبت به آن آنتي بيوتيک مي باشد. در اين صورت لازم است کشت تازه از سوش کنترل تهيه شود .

آزمايش کنترل کيفيت  را بايد درچه فواصل زماني انجام داد ؟

الف _ انجام آزمايش روزانه     

 براي هر سويه کنترلي با يک ديسک آنتي بيوتيکي بايد 20 روز متوالي آزمايش تعيين حساسيت انجام و نتايج با مقادير قابل قبول اشاره شده در جداول فوق مقايسه گردد . بر اساس ضريب اطمينان 95% تنها يک مورد از 20 نتيجه قرائت شده مي تواند خارج از محدوده كنترل باشد ( به ضميمه 2مراجعه کنيد) . چنانچه بيشتر از يک مورد خارج از محدوده کنترل باشد نياز به اقدامات اصلاحي خواهد بود ، که در ادامه توضيح داده مي شود.

ب _ انجام آزمايش هفتگي

- در صورتيكه تنها يک مورد از 20 نتيجه  قطر هاله عدم رشد براي هر سويه کنترلي/ ديسک آنتي بيوتيکي خارج از محدوده قابل قبول مندرج در جداول 3 و A3( ضميمه 3) قرار گيرد ، کنترل کيفي روزانه را به هفتگي تغيير دهيد( به ضميمه 2 مراجعه کنيد) .

- آزمايش کنترل کيفي هفتگي را يکبار در هفته و هم چنين زمانيکه يکي از عوامل آزمايش (مانند سري ساخت آگار يا ديسکهای تهيه شده از يک سازنده) تغيير کند، انجام دهيد .

اگر هر يک از نتايج کنترل کيفي هفتگي خارج از محدوده قابل قبول باشد ، انجام اقدامات اصلاحي مورد نياز است .

اقدامات اصلاحي ( Corrective actions)

الف _ نتايج خارج از محدوده قابل قبول به دليل خطاهاي مشهود و واضح شامل:

-   استفاده از ديسک اشتباه

-   استفاده از سويه کنترلی اشتباه

-   آلودگي واضح سويه

-  استفاده غيرعمدی از دما و شرايط اشتباه انکوباسيون

بوجود آمده است . دراين حال بايد دليل ايجاد خطا مکتوب و پس از اصلاح آزمايش دوباره تکرار شود . اگر نتايج گزارش شده در محدوده مورد نظر قرار گرفت ، عمليات اصلاحي بيشتري مورد نياز نمي باشد .

ب _ عامل ايجاد نتايج خارج از محدوده کنترل نامشخص است. در اين حال بايد اقدامات اصلاحي فوري بشرح زير انجام شود.

-  آزمايش را جهت يک سويه کنترلي / ديسک آنتي بيوتيکي براي 5 روز متوالي تکرار و همه نتايج را ثبت کنيد .

-  اگر اندازه هر 5 قطرهاله مطابق جداول 3 و A3( ضميمه 3) و در محدوده قابل قبول باشد ، عمليات اصلاحي بيشتري مورد نياز نمي باشد .

-  اگر اندازه هر يک از 5 قطر هاله عدم رشد خارج از محدوده قابل قبول باشد ، به عمليات اصلاحي اضافي نياز است .

-  آزمايشهاي کنترلي روزانه بايد ادامه داده شود تا به دليل نهايي مشکل پي برده شود .

عمليات اصلاحي اضافي :

وقتي عمليات اصلاحي فوري مشکل را حل نکرد ، احتمالا" خطاي مشاهده شده بعلت بروز يك اشکال کلي در سيستم و نه يک خطاي تصادفي ايجاد شده است . در اين حالت  بايد موارد بيشتري بررسي شوند.مانند:

- اندازه گيري و ثبت  صحيح قطر هاله هاي عدم رشد

-رعايت تاريخ انقضا و شرايط نگهداري  ديسکها و مواد مورد استفاده ( دور از رطوبت و در دماي مناسب)

-مناسب بودن دما و اتمسفر انکوباتور

-تغييرنيافتن يا آلوده نبودن سويه هاي کنترل

-مطابقت صحيح سوسپانسيون تلقيح با استاندارد نيم مک فارلند

- استفاده از پليت کشت تازه برای تلقيح ( پليت کشت بايد تازه بوده و مدت زمان انكوباسيون آن بيشتر از 24 ساعت ، نباشد. )

وقتي مشکل بر طرف شد ، می‌توان کنترل کيفي هفتگي را برقرار کرد.

نگهداري ديسکهاي آنتي بيوتيکي

- ديسکها بايد در يخچال˚C 8 و پايين تر ، يا در فريزر˚C 14- و پايين تر تا زمان مصرف نگهداري شوند.

- تمامي ديسکهاي گروه بتالاکتام مانند پني سيلين ، آمپي سيلين ، کربني سيلين ، تيکارسيلين ، اگزاسيلين و نسل اول ، دوم و سوم سفالوسپورين ها و ... بايد در فريزر نگهداري شوند ، و فقط مي توان مقداري از آن را بر اساس کار روزانه آزمايشگاه حداکثر به مدت يک هفته در يخچال نگهداري نمود .

- بعضي آنتي بيوتيکهاي حساس مثل ايميپنم ، سفاکلر و ترکيبات کلاولانيک اسيد يا سولباکتام  اگر تا هنگام مصرف در فريزر نگهداري شوند ، پايداري بيشتري خواهند داشت .

- ديسکها بايد در ظروف داراي درپوش محکم و حاوي مواد جاذب رطوبت نگهداري شوند .

- ديسکهای آنتي بيوتيکي بايد يك تا دو ساعت قبل از استفاده از يخچال يا فريزر خارج شوند تا به درجه حرارت اتاق برسند .