ارزيابی آزمايشگاههای پذيرنده نمونه های آزمايش (ريفرال)

بسبب اينكه آزمايشهاي تشخيصي معمولي (روتين) و اختصاصي بطور منظم و سريع روند بهبود و تكاملي از نظر روش را طي نموده و اختصاصي تر ميگردند كه اجراي آنها نياز به امكانات فني، دستگاهها و علوم جديدتري دارد، و از طرفي هنگام انجام آزمايشهاي روزمره، هر آزمايشگاه ممكنست با پاسخهاي غير معمول و غيرقابل انتظار روبرو شود كه نياز به مشورت و انجام دوباره آن با امكانات اختصاصي جديدتر و مطمئن تر داشته باشد كه در دسترس قرار ندارد، لذا نياز به آزمايشگاه (آزمايشگاههاي) ريفرال (مرجع) منطقه اي كه بتواند آزمايشهاي اختصاصي و حتي معمولي (روتين) را در موارد خاص انجام دهد وجود دارد. هنگام لزوم، آزمايشگاه ارجاع دهند ميتواند از راهنمائي هاي آزمايشگاه مرجع بهره گيري نمايد. كه بدين وسيله متقابلاً آزمايشگاه پذيرنده نمونه مي تواند توانائي هاي خود را بمنظور جوابگوئي به آزمايشگاههاي ديگر ارزيابي نمايد. آزمايشگاه ريفرال بايد علاوه بر دارا بودن خدمات معمول، خدمات ويژه جهت شرايط خاص در اختيار داشته باشد كه بطور مثال چنانچه دستگاههاي آزمايشگاهي، آزمايشگاه ارجاع دهند دچار نقص گرديد و يا نيروي انساني فني آنها توانايي راه اندازي روش و يا انجام آزمايش را نداشته باشد و يا حجم كاري بطور غيرمنتظره افزايش يابد، توانايي پاسخگوئي نياز ارجاع كنندگان را داشته باشد. همچنين بتواند در صورت لزوم آزمايشها را بصورت دوتائي (دوبل) انجام داده و همچنين بتواند در ساعتهاي غيرمعمول كاري مانند ساعتهاي خارج از زمان اداري، شبها و ايام تعطيل نيز آزمايشها را پذيرفته و انجام دهد. انتخاب آزمايشگاه مرجع بر مبناي سه اصل كيفيت ارائه خدمات آزمايشگاهي، مقرون به صرفه بودن، كارائي و بازدهي خدمات ارائه شده، استوار مي باشد. هر چند هزينه ارائه خدمات ممكنست بسيار مهم جلوه نمايد ولي در حقيقت اين كيفيت كاراست كه ميبايد در درجه اول اهميت قرار گيرد.
ارزيابي آزمايشگاه مرجع بايد در ساعتهاي اوج انجام كار، صورت گرفته و موارد زير بايد مورد توجه قرار گيرد:
ابزار موجود با هدف و حجم كار آزمايشگاه دريافت كننده نمونه متناسب باشد.
در بازديد، سطح آمادگي فيزيكي، توجه به اصول حفاظت، نحوه عملكرد كارمندان فني بررسي و ارزيابي شود. روش هاي آزمايش و دستور كار در دسترس باشد.
مدارك تحصيلي مسئول، كارمندان فني، مجوز و پروانه كار، مدارك مربوط به مهارت هاي ويژه و
دوره هاي بازآموزي موجود باشد.
برنامه هاي كنترل كيفي داخلي اجرا شده و مدارك مربوط به طور مشخص و طبقه بندي شده موجود بوده و مدارك حضور در برنامه كنترل كيفي خارجي نيز در دسترس باشد.
گزارش هاي مربوط به بهبود روشها، نگهداري و تعمير دستگاهها و ابزار، برنامه هاي تضمين كيفيت بمنظور ارتقاء كيفي بطور مشخص در دسترس باشد.
ممكنست يك آزمايشگاه نمونه هاي اختصاصي را بطور محدود از واحدهاي ديگر بپذيرد و يا آزمايشگاه ريفرال ديگري بطور كامل پذيراي انواع نمونه ها باشد و يا يك آزمايشگاه مرجع بعضي از نمونه ها را براي آزمايشگاه ريفرال ديگر براي انجام آزمايش ارسال نمايد كه ميبايد در گزارش ها و مدارك مربوطه موارد بالا منعكس گردد.
اطلاعات باليني اخذ شده و چگونگي درخواست آزمايش، نحوه جمع آوري نمونه، نوع و چگونگي روش حمل و نقل، برچسب گذاري، درستي تحويل نمونه ها، مشخصات نمونه هاي غيرقابل قبول و چگونگي برگشت آنها، برگه گزارش (كه ميتواند بوسيله شبكه كامپيوتري گزارش ارسال شود)، زمان انجام و گزارش نتايج بايد روشن و در دسترس باشد.
هر گونه تغيير در نوع و حجم و مقدار نمونه ارسالي و تغيير در دامنه مرجع توسط آزمايشگاه پذيرنده نمونه بايد به آزمايشگاههاي ارسال كننده نمونه ها اطلاع داده شود.
هر نوع تغيير غير منتظره در برنامه انجام آزمايش يا ديركرد بايد باطلاع آزمايشگاهها رسانيده شده و كارمندان جديد نيز مانند آزمايشگاههاي ارسال كننده نمونه در جريان انجام آزمايشها در روزهاي خاص در هفته قرار داده شوند.
گزارش بايد شامل نام و نشاني آزمايشگاه ارجاع دهنده نمونه بوده، سن و جنس نمونه مرتبط، محدوده مرجع و ... را دربرگيرد. پاسخهاي غيرطبيعي و نشاندهنده وخامت بيمار، سريعاً به آزمايشگاه ارجاع دهنده اطلاع داده شود.
كارمندان فني آزمايشگاه دريافت كننده نمونه بايد توانائي علمي معيني داشته باشند كه بتوانند مورد مشاوره آزمايشگاههاي ارجاع دهنده قرار گيرند و همچنين آمادگي مواجهه با آزمايش نمونه هاي غيرعادي را نيز داشته باشند.
خلاصه: آزمايشگاههاي ارجاع دهنده آزمايشها بايد در ابتدا نيازهاي خود را از نظر آزمايشهاي ارجاعي شناسائي نموده، آنگاه اقدام به انتخاب آزمايشگاه يا آزمايشگاههاي مرجع پذيرنده آزمايشها بنمايند. آزمايشگاههائي بايد انتخاب شوند كهاستانداردهاي مشخص شده را رعايت مينمايند. ارزيابي آزمايشگاههاي مرجع طي يك روند منظم و مداوم بايد صورت گيرد، تا اطمينان لازم در ارتباط با آزمايشهاي انجام شده هميشه وجود داشته باشد.
 

مركزتحقيقات آزمايشگاههاي رفرانس
خرداد ماه 1379

Reference:
Selecting and Evaluating a Referral Laboratory; Approved Guideline
November 1998
Vol. 18 No. 15
NCCLS