عوامل موثر برتداخل نمونه

همولیز باعث تداخل در بسیاری از تستهای ازمایشگاهی می شود. همولیز به معنی پاره شدن (لیز شدن) غیر طبیعی گلبولهای قرمز می باشد.همولیز ممکن است invivo (در داخل بدن) یا invitro (در خارج از بدن ) اتفاق افتاده باشد. همولیز invitro در موقع خون گیری با نیدل های گشادتر بیشتر از خونگیری با نیدل های تنگ تر مشاهده می شود. کشیدن خون با سرعت به درون نیدل و سرنگ سبب ایجاد جریان گردابی و پاره شدن گلبولهای قرمز و ازاد شدن هموگلوبین انها می شود.

 علل شایع همولیز:

 1- الکل مصرف شده در موقع تمیز کردن پوست خشک نشود.

2- همولیز در سانتریفیوژ به علت سرعت زیاد آن.

3- سانتریفیوژ و جدا کردن سرم در هنگامی که لخته شدن کامل خون هنوز اتفاق نیفتاده است.

4- بالارفتن حرارت در موقع سانتریفیوژ (سانتریفیوژ با دور و زمان زیاد سبب افزایش حرارت داخل سانتریفیوژ و همولیز گلبولهای قرمز می گردد.)

 5- نامناسب بودن سایز نیدل( نیدل های ریز)

6- تکان دادن خون در سرنگ یا لوله آزمایش

7- تخلیه خون در لوله با فشار و سرعت زیاد(از طریق نیدل)

 8- یخ زدن خون در یخچال

 9- وجود آب یا مواد شیمیایی در لوله نمونه گیری

 10- لوله های آلوده به دترژنت

اثرات همولیز گلبولهای قرمز:

 1-آزادشدن مواد داخل گلبولهای قرمز شامل :آب و ورودآنها به سرم

 2- تداخل مستقیم هموگلوبین با واکنش های متفاوت شیمیایی.

اثرات همولیز در سرم وقتی با چشم مشاهده می شود که غلظت هموگلوبین آزاد در پلاسما به 200 mg/L یا 20 mg/dl برسد. در سرم های ایکتریک (یرقانی ممکن است همولیز با چشم تشخیص داده نشود.)

 اثرات همولیز گلبولهای قرمز( invitro):

 -افزایش اسید فسفاتاز سرم

– افزایش روی و منیزیم سرم

- افزایش آلبومین به روش Bromo cresol Green BCG

- افزایش CPK (به علت ازاد شدن ادنیلات کیناز گلبولهای قرمز)

- افزایش پتاسیم سرم

- تغییر الگوی (Pattern) الکتروفورز پروتیین های سرم

-افزایش بیلی روبین را به روش اسپکتروفتومتری مستقیم  وکاهش به روش دیازو 

 اثرات ترومبو لیز(لیز شدن پلاکتها) به صورت invitro :

-افزایش پتاسیم – منیزیم- اسید فسفاتاز- الدولاز سرم و غیره.

 اثرات گرانولیز(لیز شدن گلبولهای سفید) به صورت in vitro:

-افزایش مورامیداز (لیزوزیم) سرم

- فسفوهگزوایزومراز- آرژیناز سرم

- افزایش G6PD سرم و گلوتامات دهیدروژناز سرم 

سرم های ایکتریک (Icteric Serum) یا زردی وقتی در سرم قابل مشاهده می باشد که بیلی روبین سرم به 5/2 mg/dl برسد. بیلی روبین (به مقدار بیشتر از معمول) باعث تداخل و افزایش کاذب در واکنش های زیر میشود:

-آلبومین به روش HABA یا Hydroxy Azo Benzoic Acid

-کلسترول به روش کلرورفریک،گلوکز به روش اورتوتولوییدین

-توتال پروتیین به روش بیوره

 برای تصحیح ایکتریک بودن سرم ها از روش بلانک سرم (serum blank) یا خواندن جذب نوری در دو طول موج متفاوت ( dual wavelength spectrophotometery) استفاده می شود.

سرم های لیپمیک یا کدر (lactascent serum) به دلیل افزایش تری گلیسرید سرم باعث تداخل در اندازه گیری سایر موادی که در همان طول موج جذب نوری دارند می گردد مثلا باعث افزایش:آلبومین به روش Bromo cresol green ، کلسیم به روش (cresol phetalein)، فسفر به روش مولیبدات اسید امونیوم.

 برای تصحیح اثرات سرم لیپمیک از بلانک سرم استفاده می شود،حتی بلانک سرم هم قادر به حذف کامل همه این تداخل ها نمی باشد. سرم و پلاسما وقتی کدر می شود که تری گلیسرید بالاتر از 400 mg/dl برسد. فعالیت آمیلاز توسط غلظت بالای لیپید سرم مهار می شود. (علت این امر مشخص نیست ممکن است قسمتی از لیپیدهای سرم باعث مهار آنزیم شود یا مواد مهارکننده همراه لیپیدها باعث مهار انزیم شود.) هیپرلیپیدمی (بالا بودن چربی خون) سبب مهارآنزیم های اوریکاز و اوره از شده و با استفاده از این روش ها باعث کاهش کاذب اوره و اسید اوریک می شود.

تری گلیسرید بالاتر از 500 mg/dl سبب کاهش کاذب CPK،بیلی روبین ، توتال پروتیین سرم می شود که با استفاده از بلانک سرم قابل اصلاح نمی باشد. راه حل اصلی بر طرف کردن تداخل سرم های لیپمیک استفاده از اولتراسانتریفیوژ و تکرار تستها بر روی نمونه جدید (با مدت ناشتا بودن بیشتر) می باشد.

تداخل شیمیایی به علت بعضی متابولیتهای داخلی سبب تداخل در تستهای بیوشیمی می شوند، مثلا در کتو اسیدوز دیابتی (DKA) افزایش اسید استواستیک (استو استات) سرم سبب تداخل در واکنش AST شده و سبب افزایش کاذب فعالیت این آنزیم می شود،همینطور باعث افزایش کاذب کراتینین در واکنش ژافه می گردد.

در اورمی اندازه گیری گلوکز سرم با روش های غیر اختصاصی دچار اشکال شده و افزایش کاذب گلوکز سرم مشاهده می گردد. روش های اختصاصی اندازه گیری گلوکز باعث کاهش این تداخل ها می شود.