جايگاه نشانگرهاي بيوشيميائي در تشخيص قبل از تولد سندرم داون  (Down syndrome)

بيماري سندرم داون(Down syndrome: DS) يا تريزومي 21 (Trisomy) را براي اولين بار يك پزشك انگليسي بنام John Langdon Down در سال 1865 گزارش نمود. سندرم داون يك بيماري ژنتيك غير ارثي (در اكثر موارد) مي باشد. در 95% از موارد اين بيماري حاصل عدم جدا شدن كروموزومها در تقسيمات ميوز اوسيت مي باشد. در حال حاضر در امريكا در حدود 350000 نفر به اين بيماري مبتلا مي باشند. اگر ميزان شيوع در كشور خودمان را معادل كشور امريكا در نظر بگيريم، به نظر مي رسد حدود يكصد هزار نفر مبتلا به سندرم داون در كشور ما زندگي مي كنند. ميزان بروز اين بيماري يك نفر مبتلا از هر 800 تولد مي باشد، اين بيماري علاوه بر ايجاد شكل خاص ظاهري، باعث عقب ماندگي ذهني فرد مبتلا نيز مي شود. اغلب جنين هاي مبتلا به تريزومي 21، به پايان دوران حاملگي نمي رسند، فقط 25% از اين جنينها تا پايان دوره بارداري زنده مي مانند. از علائم و مشخصات بيمار مبتلا به سندرم داون، مي توان موارد زير را ذكر نمود: عقب ماندگي ذهني، تاخير در رشد، ابتلاي زودرس به بيماري آلزايمر، مشكلات مادرزادي قلبي، از دست دادن شنوائي، مشكلات چشمي......

ميزان بروز اين بيماري ارتباط مستقيم با سن مادر در هنگام بارداري دارد. ارتباط بروز اين بيماري با سن مادر در هنگام بارداري تا سن 30 سالگي ارتباط خطي مستقيم دارد و پس از آن در سنين بالاتر مادر، از يك ارتباط خطي به يك ارتباط تساعدي مستقيم تبديل مي شود. خطر داشتن يك فرزند مبتلا به سندرم داون در سن 25 سالگي حدود 1300/1، در 35 سالگي 365/1 و در 45 سالگي 30/1 مي باشد. با وجود اينكه سن مادر در هنگام بارداري ارتباط مستقيم با داشتن فرزند مبتلا به سندرم داون دارد، اما بيشتر از 60% از فرزندان مبتلا به سندرم داون از مادران زير 35 سال بدنيا مي آيند. اين نكته از آن جهت داراي اهميت مي باشد كه براي تشخيص قبل از تولد نمي توان فقط بر روي خانمهاي حامله بالاي 35 سال تمركز نمود. اين مطلب اهميت انجام تست هاي غربالگري و روش هاي تشخيص قبل از تولد در ارتباط با سندرم داون را براي كليه زنان باردار روشن مي كند.

روشهاي غربالگري بيماري سندرم داون در دوران بارداري

تشخيص DS در سه ماهه اول بارداري:
با مطرح شدن PAPP-A و ارتباط آن با سندرم داون، بعد از سال 2000 ميلادي، مطالعات متعددي جهت استفاده از اين نشانگر سرمي جهت تشخيص داون در سه ماهه اول بارداري شروع شد. جدول مقابل كارائي هريك از نشانگرهاي سرمي را به تنهايي يا بصورت تركيبي براي تشخيص D.S در سه ماهه اول بارداري نشان مي دهد. همانطور كه در اين جدول مشاهده مي شود. بهترين نشانگرهاي سرمي براي سه ماهه اول، free beta HCG , PAPP-A مي باشند. البته افزودن AFP به دو تست فوق، حساسيت تشخيص را از 74% به 76% مي رساند. در صورت اضافه شدن NT (Nuchal Translucency) به مجموعه فوق، ميزان حساسيت تا 87% افزايش مي يابد.

در تمام محاسبات فوق ميزان مثبت كاذب 5% درنظر گرفته شده است. هورمون HCG از دو زير واحد آلفا و بتا ساخته شده است. در كيتهاي تشخيص حاملگي (با نام كيت Beta HCG )، از آنتي باديهاي ضد زير واحد بتا و الفا استفاده ميشود. شايان ذكر است با اين كيتها نمي توان ميزان free Beta HCG را تعيين نمود. جهت اندازه گيري ميزان free Beta HCG بايد از كيتهاي اختصاصي تهيه شده براي اين مقصود استفاده شود.

تشخيص سندرم داون در سه ماهه دوم حاملگي:
تركيب نشانگرها حساسيت %
AFP 40%
AFP + total HCG 61% (72-51)
AFP + total HCG + uE3 66% (76-56)
AFP + total HCG + uE3 + Inhibin A 75% (84-66)
برخلاف سه ماهه اول حاملگي، به نظر مي رسد كه اندازه گيري free beta HCG و PAPP-A در سه ماهه دوم حاملگي كارائي زيادي نداشته باشد. اما اندازه گيري ميزان AFP ، HCG تام و (unconjogated estriol) UE3 در بررسي وجود سندرم داون بسيار كمك كننده مي باشد. جدول زير ميزان حساسيت هريك از اين نشانگرها را به تنهائي و بصورت تركيبي نشان مي دهد.
در كليه محاسبات براي تعيين حساسيت دقت، مثبت كاذب 5% در نظر گرفته شده است.
در كليه محاسبات براي تعيين حساسيت دقت، مثبت كاذب 5% در نظر گرفته شده است.
روش جامع براي تشخيص سندرم داون ((Integrated test
در اين روش با استفاده از كليه داده هاي مربوط به آزمايشات (free Beta HCG و PAPP-A) انجام شده در هفته دهم از سه ماهه اول حاملگي و آزمايشات مربوط به سه ماهه دوم حاملگي (هفته 16) و استفاده از يك برنامه كامپيوتري مي توان ميزان شانس داشتن جنين مبتلا به سندرم داون با حساسيت حدود 90 درصد محاسبه نمود.
اميد است با ارايه تستهاي تخصصي تشخيص سندرم داون گامي موثر در تشخيص جنين هاي مبتلا به اين بيماري با همكاري شما پزشكان محترم برداشته باشيم.